შვიდი ფსიქოლოგიური თავდაცვითი მექანიზმი

ნებისმიერი ადამიანის შინაგანი კონფლიქტის მიზეზი, ძირითადად, სექსუალური და აგრესიული იმპულსები და დაძაბულობაა. ჩვეულებრივ ეს კონფლიქტები მცირე დროში თავისთავად გვარდება ხოლმე, თუმცა, ზოგჯერ ასე არ ხდება. ჩვენი შინაგანი კონფლიქტები შეიძლება, ძალიან დიდხანს გაგრძელდეს და ძალიან დიდი ზიანიც მოგვაყენოს. ჩვენ ხშირად ვტირით, ვნერვიულობთ, რადგან ვშფოთავთ და ეს ყურადღების მიღმა არ უნდა დაგვრჩეს. საბედნიეროდ, ჩვენს ორგანიზმს აქვს მექანიზმები, რომლებიც გვიცავენ ისეთი უსიამოვნო ემოციებისა და შეგრძნებებისგან, როგორიცაა, თუნდაც, შფოთვა.

არსებობს შვიდი თავდაცვითი მექანიზმი, ესენია: 

1. რაციონალიზაცია  - ის, რასაც ნებისმიერი ჩვენგანი, სავარაუდოდ, ყოველდღე აკეთებს: იგი განიმარტება, როგორც „საკუთარი მიუღებელი ქცევისთვისთვის თუნდაც ყალბი, მაგრამ ეფექტური გამართლების მოძებნა (საკუთარ გონებაშივე)“. მაგალითად, რაციონალიზაციაა, როდესაც ადამიანი ფულს პარავს თავის მდიდარ მეგობარს და საკუთარ თავს ეუბნება: „ის მდიდარია და ეს მისთვის დიდი დანაკლისი არ იქნება“.

 2. იდენთიფიკაცია - „ინდივიდის სხვა ადამიანებთან, სოციალურ ჯგუფებთან, სოციუმთან თვითგაიგივების ფსიქიკური პროცესი თვითშეფასების გასამყარებლად“. პრობლემების გადავიწყების ამ აბსოლუტურად ჩვეულებრივ მეთოდს საკმაოდ ხშირად მიმართავენ: განსაკუთრებით, დაუცველი ადამიანები (ან ისეთი ადამიანები, ვინც თავს დაუცველად გრძნობენ). ამის მაგალითია ადამიანების შეერთება სპორტულ გუნდთან, რომელიმე საძმოსთან, ელიტურ ჯგუფთან, ან, თუნდაც, რომელიმე სუბკულტურასთან.

3. მიმართულების შეცვლა - ემოციების ან გრძნობების (ძირითადად, ბრაზის) მიმართვა მათი ნამდვილი გამომწვევი მიზეზიდან სხვისკენ (ძირითადად, უფრო სუსტისკენ). ასეთი რამ უფრო მეტად ხდება ისეთ ოჯახებში, სადაც ქმარი ცოლს ხშირად ეჩხუბება. დედას თავისი ბრაზი ვაჟიშვილზე გადააქვს, შედეგად ბიჭი თავის უმცროს დას უყვირის, შემდეგ და ძაღლს დაარტყამს, ხოლო ძაღლი კატას კბენს. ასეთივე შემთხვევაა, როდესაც მოკრივე საკუთარ ფრუსტრაციას (ემოციური მდგომარეობა, რომელიც გამოწვეულია გარკვეული სირთულით, დაბრკოლებით, მიზნის მიღწევის გზაზე) მოწინააღმდეგეზე, ან სავარჯიშო ტომარაზე ანთხევს.

4. პროექცია - ადამიანის მიერ საკუთარი გრძნობების, ფიქრებისა თუ მოტივების ქვეცნობიერად სხვისთვის მიწერა. ეს თვისება სრულიად არ არის უჩვეულო. მაგალითად, როდესაც გაბრაზებულ გულზე ირგვლივ მყოფებს ვადანაშაულებთ, რომ ისინი მტრულად და ანტაგონისტურად განწყობილნი არიან. პროექციაა, ასევე, როდესაც პროფესიონალ პაროდისტს ჰგონია, რომ ყველა მის წაბაძვას ცდილობს (ისევე, როგორც თვითონ აკეთებს ამას).


5. რეგრესია - გამოუცდელი, უმანკო ქმედებისკენ მობრუნება“. ამის ძალიან ბევრი მაგალითი არსებობს. ერთერთი ყველაზე თვალსაჩინო შემთხვევაა, როდესაც თინეიჯერი მშობლების მიმართ აგრესიას გამოხატავს, უყვირის მათ, როდესაც მას არდადეგებზე ექსკურსიაზე წასვლის უფლებას არ აძლევენ. შემდეგ კი პირიქით, არბილებს საქციელს, რათა მათი გული მოიგოს.

6. რეაქციის ფორმირება - ერთერთი ყველაზე უცნაური ფისიქოლოგიური თავდაცვითი მექანიზმი, რომელიც ადამიანს აქვს, რადგან იგი არის აქცევა, როდესაც ადამიანი საკუთარი მოქმედებით თავის გრგნობებსა და განცდებს აბსოლუტურად ეწინააღმდეგება. მაგალითად, როდესაც ურთიერთობაში სიტყვები „მე ის მეზიზღება“ იცვლება სიტყვებით „მე ის მიყვარს“. ან, როდესაც უფროსი აწინაურებს ისეთ თანამშრომელს, რომელზეც, რეალურად, გაბრაზებულია. 


7. რეპრესია - საფუძვლად უდევს ყველა ზემოთ ჩამოთვლილს და, ალბათ, მათ შორის ყველაზე უცნაურიცაა. იგი განისაზღვრება, როგორც „უსიამოვნო ფიქრებისა და გრძნობების ქვეცნობიერში დამარხვა“. რეპრესირებული მოგონებების გამო ძალიან ბევრი დაპირისპირება მომხდარა და საკმაოდ ბევრი დანაშაულიც. მოგონება, რომ პატარა გოგონას აწყენინეს ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც სიარულიც არ იცოდა, შეიძლება ბავშვს ქვეცნობიერში დაელექოს და ასაკთან ერთად აბსოლუტურად დაავიწყდეს კიდეც მანამ, სანამ წლების შემდეგ მეხსიერებაში უეცრად არ ამოტივტივდება. პრობლემა ამაში ისაა, რომ ასეთი მოგონებები ხშირ შემთხვევაში დამახინჯებულია და სინამდვილეს არ შეესაბამება. თუმცა, ყოფილა შემთხვევები, როდესაც რეპრესირებული ფაქტები საკმაოდ ზუსტი აღმოჩენილა.